Margreet Vermeer is onderwijsprofessional en adviseur bij The Learning Network. Wekelijks deelt zij voorbeelden, vragen en visie op de veranderende onderwijswereld. Vandaag: Digitale toetsen vragen om andere vragen; weg met dat aloude examenstramien.

Digitale toesten vragen om andere vragen
Dat beeld van al die tafeltjes in de gymzaal. Een leraar die met enig ceremonieel de enveloppe met het landelijk eindexamen opent en de toets in alle ernst aan alle leerlingen uitdeelt. Corona heeft dat beeld, woesj, met een veeg uit dit schooljaar gewist. Zoals het hele onderwijs door dat virus nogal op zijn kop wordt gezet. Het dwingt docenten snel te schakelen naar online lesgeven, en ja, dat bevalt niet echt, maar went wel. En dat online toetsten, hoe doe je dat op een betrouwbare manier? Het vraagt om een totaal andere manier van vragenstellen ook. 

Inkoppertjes om warm te draaien
Proefwerken en eindexamentoetsen zijn veelal opgebouwd volgens een vertrouwd patroon. Eerst enkele reproductievragen, inkoppertjes vaak. Lekker voor de leerlingen om even warm te draaien -als ze de stof tenminste hebben geleerd. Na die warming-up volgt meestal een mix van inzicht- en toepassingsvragen waarbij meer van hun denk- en analysevermogen wordt gevraagd.

Weg met dat aloude examenstramien
Dat examenstramien moet voor digitaal toetsen helemaal op de schop. Omdat leerlingen de antwoorden op die reproductievragen tijdens een online toets heel gemakkelijk thuis op internet kunnen vinden. Helemaal als je hen zonder cameratoezicht of andere sjoemeldrempels digitaal laat examineren. 

Alleen inzicht- en toepassingsvragen
Beter, kies voor alleen inzicht- en toepassingsvragen. Niet: ‘Wanneer begon de WO II’. Maar: ‘Leg uit waarom De Vrede van Versailles de kiem legde voor WO II’. Dit soort vragen zijn heel wat minder fraudegevoelig, en ja hoor, die kun je ook gerust bij VMBO-examens stellen. Daar worden leerlingen bij algemeen vormende vakken als Nederlands en Engels met dit inzicht- en toepassingsvragen getoetst. Niet via een taaie tekst uit een tijdschrift of krant, maar vanuit een context, een herkenbare situatie uit de wereld van een kapper, bakker of ander vak waarvoor ze worden opgeleid. 

Omkatten naar een betoog
Nog een idee voor een digitaal examen. Misschien kun je een toets omkatten naar een betoog of andere schrijfopdracht. Te maken binnen een tijdslimiet, waarbij leerlingen desgewenst hun aantekeningen of andere literatuur mogen gebruiken. Of wat te denken van een mondeling dat je eenvoudig digitaal kunt afnemen via Microsoft Teams, Google Hangouts.

Op weg naar formatief toetsen
Ik denk trouwens dat we qua toetsen een heel andere kant opgaan. Dat corona de weg nog verder heeft geëffend voor formatief toetsen, waarbij leerlingen zelf ontdekken waar ze staan en waar ze zich qua kennis en vaardigheden nog kunnen verbeteren. Nu hebben leerlingen op middelbare scholen standaard enkele proefwerkweken. Dat gaat verdwijnen. Leerlingen zullen meer gaandeweg het jaar formatief worden getoetst. Daardoor krijgen ze veel meer zelf de regie over hun leerstof. En daarbij helpen digitale proefwerken. Omdat die direct feedback geven, en ze dus niet een week hoeven te wachten voordat dat is nagekeken. Met formatief toetsen volgen ze letterlijk hun leerproces.

Het einde van digitaal sjoemelen
De trend is dat we al beetje bij beetje bewegen naar dat formatief toetsen. Als die ontwikkeling doorzet, zul je ook andere examens krijgen. Met vragen waaruit blijkt of een leerling de stof ook echt heeft begrepen. En dat is een smakelijk bijgerecht, daarmee voorkom je meteen dat online spieken bij online toetsen. Want sjoemelen, nee, daar heb je ineens niks meer aan. Omdat elke formatieve toets een echt persoonlijke toets is. 

Formatief toetsen. Misschien iets om over na te denken. Ben je meteen van die digitale examenpolitie verlost. De leerling is weer aan het woord. Niet de sjoemelaar.